Οινοποιείο Μανουσάκη – Χανιά

Δεν ξέρω γιατί έχει επικρατήσει η άποψη πως στον όρο terroir αυτά μόνο που λογίζουμε ως μέρος του είναι η γη, η ατμόσφαιρα, οι καιρικές συνθήκες. Γιατί είναι ο ήλιος και ο προσανατολισμός πιο σημαντικός από τους ανθρώπους που πατούν το χώμα; Τα κρασιά είναι οι άνθρωποι που τα φτιάχνουν. Αυτοί είναι οι απόλυτοι πρεσβευτές του terroir, και όποιος έχει αντίθετη άποψη ας περάσει μια βόλτα από το Βατόλακκο, το μικρό χωριό έξω από τα Χανιά που φιλοξενεί το οινοποιείο Μανουσάκη.  Ας γνωρίσει τους ανθρώπους του κτήματος και θα καταλάβει γιατί το χώμα, ο ήλιος, οι άνεμοι και οι ομίχλες δεν αρκούν για να παράγεις κρασιά terroir. Χρειάζεται ένα άγγιγμα ειδικό, καμιά φορά από ανθρώπους που έχουν γυρίσει τη μισή υφήλιο πριν βγάλουν ρίζες και γίνουν τέκνα του τόπου.

Η πρώτη επαφή με τα κρασιά του οινοποιείου έγινε πριν από χρόνια. Άγνωστο πόσα. Το όνομα Μανουσάκης άλλωστε είναι διαρκής σταθερά στα χείλη των οινόφιλων της χώρας. Η πρώτη επαφή με το οινοποιείο όμως έγινε τον Αύγουστο του 2019. Οι διακοπές στη Κρήτη εκείνη τη χρονιά ήταν κάτι σαν ευχάριστη έκπληξη. Σχεδόν απρογραμμάτιστες και σίγουρα ανοργάνωτες. Έτσι βρεθήκαμε στο νησί χωρίς κλεισμένες επισκέψεις, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε να δούμε και που θέλουμε να πάμε. Σχεδόν.

Η διαδρομή από τα Χανιά είναι σχετικά κοντινή και για τα δεδομένα του νησιού, εύκολη. Από τη στιγμή που βγαίνεις από την πόλη, σε λιγότερο από 30 λεπτά βρίσκεσαι στη πόρτα του οινοποιείου. Ένα συγκρότημα κτηρίων, διασκορπισμένα σε μια πολύ μεγάλη αυλή. Πέργολες που προστατεύουν τους επισκέπτες από τον καυτό ήλιο, καλύπτουν ένα μόνο μέρος της αυλής που είναι γεμάτη με ελιές, φραγκοσυκιές και πολλά παλιά βαρέλια, ζωγραφισμένα στα γνώριμα μοτίβα του κτήματος, δια χειρός Αλεξάνδρας Μανουσάκη.

Στο βάθος του μεγάλου κήπου βρίσκεται το παλαιότερο κτίσμα του χώρου. Ένα παραδοσιακό κρητικό σπίτι, από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Το πατρικό του ιδρυτή του οινοποιείου Θεόδωρου Μανουσάκη. Στην άλλη γωνία του πλάζας που δημιουργείται ανάμεσα στα κτήρια, βρίσκεται το πωλητήριο του κτήματος και η μικρή ταβέρνα. Εκεί, στην άκρη της, δίπλα στον πετρόκτιστο τοίχο, κάτω από την καλαμωτή καθίσαμε πρώτη φορά για να απολαύσουμε την πραγματική κρητική φιλοξενία. Τοπική γαστρονομία που έχει στόχο να σε κάνει χαρούμενο και όχι να εντυπωσιάσει. Λουκούλειο γεύμα χωρίς σεβίτσε αλλά με τσιγαριαστό και ντολμαδάκια. Φήμες που θέλουν τη Μαρίκα να έχει πάρει τη συνταγή για τα ντολμαδάκια από την οικογένεια Μανουσάκη ελέγχονται.  

Στη πρώτη μας επίσκεψη ακολουθήσαμε την ξενάγηση, περάσαμε χρόνο στο τραπέζι με την μεγάλη μας παρέα, δοκιμάσαμε όλα τα κρασιά και διαλέξαμε μερικές φιάλες για το σπίτι. Ναι, μόλις έκανα ξεκάθαρο πως υπήρξε επανάληψη της επίσκεψης. Γιατί όταν μιλάμε για το κτήμα Μανουσάκη, μιλάμε για τους ανθρώπους του, και τους ανθρώπους αυτούς δε μπορείς παρά μόνο να θες να τους ξαναδείς. Στην πρώτη μας επίσκεψη ήμασταν άγνωστοι επισκέπτες. Στη δεύτερη επίσκεψη ήμασταν ήδη φίλοι. Η τρίτη επίσκεψη είναι ήδη επί χάρτου.

Μερικές φορές οι συμπτώσεις που φέρνουν κοντά τους ανθρώπους μπορεί να κάνουν ακόμα και τον πιο ορθολογιστή να πιστέψει στη δύναμη του κάρμα. Η εμπειρία μας στο κτήμα υπήρξε υποδειγματική. Οι άνθρωποι του οινοποιείου είναι ευγενικοί, χαμογελαστοί και φιλικοί. Με αυτόν τον αυθεντικό τρόπο που φωνάζει πως χαίρονται για αυτό που κάνουν, όχι ψεύτικα και προσποιητά. Όλα γίνονται κατανοητά όταν γνωρίσεις τους μαέστρους αυτής της υπέροχης ορχήστρας.

Όταν ο νεαρός Ted Manousakis έφυγε από το χωριό του για να αναζητήσει την τύχη του στην άλλη άκρη του ατλαντικού, κανείς δε μπορούσε να γνωρίζει εκ των προτέρων την μετεωρική επαγγελματική καταξίωση που θα σημείωνε. Η επιτυχία ήταν μεγάλη, αλλά όχι αρκετή για να ξεχάσει το μικρό αυτό σπίτι, το χωριό του, την Κρήτη. Νόστος. Μια λέξη που στη συνέχεια θα ήταν σημείο αναφοράς στην ιστορία του οινοποιείου

Το μόνο γιατρικό στο νόστο είναι η επιστροφή. Όχι ως επισκέπτης, που χρόνο με τον χρόνο χάνει την επαφή του με την μητρική γη, αλλά ως μόνιμος συνδαιτημόνας. Σαν μέλος της κοινότητας. Έτσι και έγινε. Η επανασύνδεση με τις ρίζες έγινε με τρόπο σχεδόν λυρικό. Ήρθε και ρίζωσε ξανά φυτεύοντας τα πρώτα αμπέλια του, το μακρινό πλέον 1993. Η ιδέα του οινοποιείου ήταν ζωντανή ήδη πολλά χρόνια. Πατούσε πάνω στις παιδικές μνήμες για τις συνήθειες του τόπου. Το κρασί ήταν πάντα μέρος της κρητικής παράδοσης. Η κοσμοπολίτικη όμως ματιά του ιδρυτή έβλεπε πιο μακριά. Η ομάδα των Γάλλων ειδικών, που συγκρότησε, αποφάνθηκε. Ο τόπος είναι κατάλληλος για ποικιλίες του Ροδανού. Μεσογειακά σταφύλια που θα βρουν το δεύτερο σπίτι τους στις πλαγιές γύρω από τον Βατόλακκο. Syrah, Grenache, Mourvèdre και Roussanne. Από την πρώτη μέρα και μέχρι σήμερα αυτές οι ποικιλίες αποτελούν την βασική ταυτότητα του οινοποιείου.

Το αμπέλι είναι περίεργο φυτό. Δεν του ταιριάζει η ευκολία. Θέλει να παλέψει με τη γη για να δώσει καλό φρούτο. Πρέπει οι ρίζες του να φτάσουν βαθιά. Ρίζες τόσο μακριές που φτάνουν από τα Χανιά στην Νέα Υόρκη. Που τροφοδοτούν με άρωμα και γεύση Ομαλού την Αλεξάνδρα, το ένα από τα τρία μανουσάκια (τα μικρά χαρακτηριστικά λουλούδια της κρητικής γης) που φέρει ως έμβλημα το οινοποιείο. Το 2003, αμέσως μετά το τέλος των σπουδών της, πήρε το δρόμο προς την πατρογονική γη. Δε ξέρω αν στο καλλιτεχνικό μυαλό της υπήρχε η προοπτική της μόνιμης μετεγκατάστασης, αλλά είπαμε. Το κάρμα φυγείν αδύνατο. Γυρνώντας την Ελλάδα προωθώντας τα κρασιά του κτήματος, συνάντησε έναν σχεδόν ενοχλητικό νεαρό sommelier, που ναι, όπως καταλαβαίνει κανείς έγινε σύντροφος, σύζυγος και συνοδοιπόρος.

Ο Afshin Molavi, είναι μια larger than life προσωπικότητα. Σουηδοϊρανός, πολιτογραφημένος Κρητικός πλέον, είναι μια αεικίνητη μορφή. Μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στο οινοποιείο, το εστιατόριο Salis και την brasserie Maiami. Τον συναντήσαμε στο Salis λίγες ώρες πριν φύγουμε από το νησί κατά την πρώτη μας επίσκεψη. Κυριολεκτικά μετά από αυτή τη γνωριμία τρέχαμε για να προλάβουμε το καράβι της επιστροφής. Μη πάει ο νους σου στο κακό. Απλά, ο κρητικός πλέον Afshin, “μεταφράζει” κρητικές συνήθειες κατά το δοκούν και έτσι αντί για τσικουδιές, τα ποτήρια της σαμπάνιας πήγαν και ήρθαν αρκετές φορές. Χωρίσαμε με δυσκολία και κάπου στο βάθος του μυαλού μου έπαιζε η τελευταία σκηνή της Καζαμπλάνκα. Αυτή είναι η αρχή μιας υπέροχης φιλίας.

Όπερ και εγένετο. Και για να επισφραγίσουμε την φιλία μας, οργανώσαμε την επιστροφή μας. Σεπτέμβριος του 2020 και η εξόρμηση έχει ένα μόνο στόχο. Την επίσκεψη σε ένα τόπο αγαπημένο. Πες το και νόστο.

Σα παλιοί φίλοι που ξαναβρέθηκαν μετά από καιρό, φάγαμε, συζητήσαμε, δώσαμε υποσχέσεις για να ξανασυναντηθούμε. Θα είχαμε δει και τα αμπέλια, αλλά μας έπιασε κίνηση στα Χανιά (σταμάτησα για μπουγάτσα και μου πήρε λιιιιιίγο παραπάνω απ’ όσο υπολόγιζα). Και φυσικά δοκιμάσαμε. Τα πάντα. Κλασσικά και αγαπημένα, νέες προσπάθειες, παλιές σοδιές. Όλη τη γκάμα του οινοποιείου.

Nostos Alexandra’s

Όταν έκανα τα πρώτα βήματα μου στις οινικές δοκιμές, μόλις που άρχιζα να σχηματίζω μια πρώτη ιδέα για το τι μου αρέσει, ήρθα “αντιμέτωπος” με τα πρώτα μου GSM. Το blend, Grenache, Syrah, Mourvèdre, που έχει υμνηθεί στο Châteauneuf-du-Pape όσο πουθενά αλλού, είναι από τις λίγες οινικές αδυναμίες μου που έχουν μείνει σταθερές στην πορεία των χρόνων. Όταν πρώτη φορά δοκίμασα το Nostos Alexandra’s, χωρίς να γνωρίζω την σύνθεση του, η ίδια γνώριμη χαρά με κατέκλυσε. Ένα κρασί που δε βλέπω την ώρα να απολαύσω. Ένα κρασί πασπαρτού. Δεν έχω γνωρίσει ακόμα κάποιον που να το έχει πιεί και να μη του αρέσει. Αν είσαι αυτός ο κάποιος, σώπασε για πάντα. Μερικά πράγματα αξίζουν να αγγίζουν τη σφαίρα του μύθου.

Βαθύ κόκκινο χρώμα, έντονος αρωματικός χαρακτήρας με το κεράσι, το βύσσινο και την βανίλια να είναι κυρίαρχα. Το σώμα του είναι γεμάτο, οι τανίνες του στρογγυλές και ζουμερές και η οξύτητα του ευχάριστη και ισορροπημένη. Μέτρια, απολαυστική επίγευση.

Nostos Roussanne

Ίσως η πιο αναγνωρίσιμη ετικέτα του κρητικού οινοποιείου. Ένα κρασί που έχει φανατικούς ακολούθους. Ένα κρασί που κάθε χρόνο γίνεται ανάρπαστο. Μετά από εκατοντάδες χιλιόμετρα στην πατρίδα της ποικιλίας, στον Ροδανό, μπορώ να πω πως το Roussane δεν είναι η αγαπημένη μου ποικιλία. Αυτό που μπορώ να πω είναι πως το Nostos Roussane δεν είναι το συνηθισμένο, άνευρο κρασί από τη Νότιο Γαλλία. Αντιθέτως, έχουμε να κάνουμε με ένα τέρας πολυπλοκότητας και για ένα απίστευτο δυναμικό παλαίωσης.

Χρυσαφένιο χρώμα με μύτη γεμάτη κηρήθρα, βανίλια, ροδάκινο και λίγα βότανα. Mια γλύκα από το βαρέλι που αφήνει βούτυρο, βανίλια και καπνό. Γεμάτο σώμα, αισθητή οξύτητα που έρχεται σε ισορροπία με τη λιπαρή φύση της ποικιλίας και το βαρελάτο χαρακτήρα του κρασιού. Μακρά επίγευση καραμέλας που την αισθάνεσαι για ώρα.

Nostos Ρωμέικο

Η ιστορία της γέννησης του, εξάπτει τη φαντασία. Το ρωμέικο είναι μια τοπική ποικιλία της Κρήτης, γνωστή μόνο για τους ξακουστούς -όχι πάντα για καλούς λόγους- μαρουβάδες των Χανίων. Ένα σταφύλι που οξειδώνεται εύκολα και γι’ αυτό η λαϊκή σοφία το έχει οδηγήσει σε μονοπάτια τύπου sherry. Στο οινοποιείο Μανουσάκη, αναγνώρισαν την δυναμική της ποικιλίας και κατάφεραν να δαμάσουν τις δυσκολίες της. Είναι η μοναδική λευκή, ξηρή εκδοχή που γνωρίζω να κυκλοφορεί, κάτι που είναι αρκετό για να προκαλέσει το ενδιαφέρον μου. Το γεγονός όμως πως πρόκειται για ένα πολύ απολαυστικό κρασί είναι αυτό που με έκανε να το αγαπήσω.

Χρώμα απαλό κίτρινο. Η μύτη πλούσια σε ανθό λεμονιάς, αχλάδι και νυχτολούλουδο. Το μέτριο  σώμα του έχει ευχάριστη οξύτητα με ιδιαίτερα ανθική επίγευση.

Nostos Syrah

Η γραφή ήταν ξεκάθαρη από την αρχή. Οι ποικιλίες του Ροδανού θα δώσουν σπουδαία κρασιά σε αυτά τα χώματα. Και Ροδανός χωρίς Syrah δεν νοείται. Το Syrah είναι μια ποικιλία που στην Ελλάδα έχει φανατικό κοινό ανάμεσα σε παραγωγούς και καταναλωτές. Το Syrah του Μανουσάκη είναι ίσως το καλύτερο δείγμα της ποικιλίας στην Ελλάδα. Είχαμε τη τύχη να δοκιμάσουμε και μία φιάλη του 2005. Ποιος μίλησε για παλαίωση; Το κρασί στα 15 χρόνια από τον τρύγο του, είχε μπροστά του πραγματικά πολύ δρόμο.

Το κρασί έχει ένα βαθύ, αδιαπέραστο, μωβ χρώμα. Στη μύτη έχει αρώματα μαύρων φρούτων, καπνού, πιπέρια και καφέ. Το σώμα του είναι γεμάτο με μαλακές, στρογγυλές και ζουμερές τανίνες. Η οξύτητα του ισορροπεί με το αλκοόλ και το τελείωμα του αφήνει μακρά, πλούσια επίγευση.

Η γκάμα του οινοποιείου είναι πλούσια. Στα λευκά θα βρει κανείς ένα εξαιρετικό Βιδιανό, ποικιλία που μέρα με την ημέρα κατακτά τον οινικό κόσμο, ένα Μοσχάτο Σπίνας, το μοναδικό Μοσχάτο με σταφύλια από το ομώνυμο χωριό και ένα Ασύρτικο, που δείχνει την άποψη του οινοποιείου για την λατρεμένη ελληνική ποικιλία. Το ροζέ το κτήματος ακούει στο όνομα Nostos Pink και είναι ένα απολαυστικό, καλοκαιρινό κρασί. Κατά την επίσκεψη μας στο κτήμα, η ιδέα του αφρώδους Hartman-Molavi είχε πάρει ήδη σάρκα και οστά, αλλά το κρασί δεν ήταν ακόμη έτοιμο. Το δοκιμάσαμε αμέσως μετά την κυκλοφορία του και είναι από τις go-to επιλογές μας όποτε ψάχνουμε ένα ελληνικό αφρώδες.

Περνώντας στα ερυθρά, κανείς δε μπορεί να μην υποκλιθεί στο μεγαλείο του Nostos Blend. Ένα κρασί φτιαγμένο από όλες τις αρχικές ερυθρές ποικιλίες του κτήματος, με την προσθήκη μιας ποσότητας Roussanne. Châteauneuf-du-Pape με συνήθειες βόρειου Ροδανού, όπου η προσθήκη μιας μικρής ποσότητας λευκού κρασιού κρασιού στο blend δίνει στο τελικό προϊόν ένα διαφορετικό φινίρισμα. Το μονοποικιλιακό Nostos Grenache, είναι ένα από τα αγαπημένα μου κρασιά. Κομψό όσο λίγα και εντυπωσιακά πολύπλοκο. To Nostos Mourvèdre είναι από τους μονόκερους των ελληνικών κρασιών. Με λιγότερες από 1.000 φιάλες να κυκλοφορούν κάθε χρόνο η εύρεση μίας είναι πραγματικό λαχείο. Η εμπειρία της δοκιμής όμως, επιβραβεύει όποιον επένδυσε στην αναζήτηση. Ένα επικό κρασί. Τέλος, το MRS. είναι ένα blend Ρωμέικου και Syrah. Ένα κρασί που δείχνει πως ένα σούπερ προσιτό ερυθρό κρασί μπορεί να είναι απολαυστικό, δροσερό από το ψυγείο.

Για μένα, το οινοποιείο Μανουσάκη είναι η Κρήτη. Με πόδια που πατάνε γερά στη παράδοση και ματιά που βλέπει στα πέρατα του κόσμου. Φιλόξενοι άνθρωποι, περήφανοι για τη γη τους. Ένα κοσμοπολίτικο κέντρο στην καρδιά της μεσογείου και ταυτόχρονα φιλόξενη με την παραδοσιακή έννοια της λέξης. Τα κρασιά του κτήματος είναι γνήσιοι πρεσβευτές των αξιών αυτών. Αυτή για εμένα είναι η ερμηνεία του όρου terroir.